Bracton: Thorne Edition: Latin. Volume 2, Page 26

Harvard Law School Library

Bracton Online -- Latin

Volume 2, Page 26

Next

Go to Volume: Page:

[001] in quibus homines petant veniam suorum peccatorum. Expedit enim esse
[002] sacerdotes, a quibus de peccatis nostris pœnitentiam accipiamus, et qui
[003] orent pro nobis et dei nobis adiutorium adquirant⁵² et providentiam. Expedit
[004] etiam⁵³ magistratus rei publicæ constitui, quia per⁵⁴ eos qui iuri dicendo
[005] præsunt⁵⁵ effectus rei accipitur. Parum est enim ius in civitate esse nisi sint
[006] qui possint iura regere.⁵⁶

Quid sit ius privatum.

[008] IUS autem privatum est quod ad singulorum pertinet utilitatem principaliter,
[009] et secundario pertinet ad rem publicam, unde dicitur: Expedit quidem
[010] rei publicæ ne quis re sua male utatur. Et sic vice versa⁵⁷ quod rei publicæ
[011] principaliter interest quod sic secundario respiciat utilitatem singulorum.
[012] Est etiam⁵⁸ huiusmodi ius privatum tripertite collectum aut ex naturalibus
[013] præceptis aut gentium aut civilibus.
[014] Dictum est supra de iure publico et privato. Nunc autem dicendum⁵⁹
[015] quid sit ius naturale, vel gentium, vel civile, quod dici poterit consuetudo
[016] quandoque. Et cui et quando⁶⁰ per consuetudinem vel per constitutionem
[017] principis derogetur, in sequentibus dicendum⁶¹ est.⁶²

Quid sit ius naturale.

[019] IUS autem naturale pluribus modis dicitur. Primus⁶³ est ut dicatur a natura
[020] animati motus quidam⁶⁴ instinctus proveniens, quo singula animalia ad
[021] aliquid faciendum inducuntur, et unde dicitur sic: Ius naturale est quod
[022] natura, id est ipse deus, docuit omnia animalia. Et ita est istud nomen quod
[023] accusativi casus, et hoc nomen natura erit casus⁶⁵ nominativi. Vel dici
[024] poterit quod nomen illud quod sit nominativi casus, ut dicatur sic, videlicet:
[025] Ius naturale, quod docuit omnia animalia natura, id est per instinctum
[026] naturæ. Et ita hoc nomen natura erit casus ablativi. Et hoc est quod dicitur,
[027] primi motus non sunt in nostra potestate, secundi⁶⁶ vero sunt. Et ideo si
[028] res procedat in delectationem et oblectamentum tantum et non ulterius,
[029] veniale tantum contrahitur peccatum. Si autem⁶⁷ ulterius progrediatur ad
[030] aliquid componendum, ut exerceat quis quod turpiter cogitavit, tunc dicetur
[031] tertius motus et mortale contrahere⁶⁸ peccatum. Est et⁶⁹ illud notan-
[032] f.4] dum, quod qua ratione iustitia est voluntas, habito respectu ad rationalia¹
[033] tantum, eadem ratione dicitur ius naturale motus, habito respectu

Notes

52. adquirent, P, CM.

53. enim, MA, OB.

54. secundum, MG, CM.

55. possunt, OB, CM.

56. regere, OC, HA, MG, CM, P, Azo; gerere, OA, OB, MA, MB, CE, LA, Y, HB, MC.

57-58. versa publice singulorum. et etiam, MG, CM.

59. dicendum est, MB, MG, P, HA.

60. cui et quomodo, MB; quomodo et cui et quando, V.

62. Om., OA, MB, CE, LA, MC.

61-62. Om., OB.

63. primo, MG, CM.

64. Om., OB; quidem, P, HA; quod, MB.

65. Om., MG, CM.

66. si, MG, CM.

67. Om., MG, CM.

68. Om., MG, CM; contrahitur, Y, CE; contrahi, OC; contrahit, MA.

69. etiam, OC, Y, P, HA.

1. rationabilia, V, MA, P, Y, OC, HA.