Bracton: Thorne Edition: Latin. Volume 2, Page 19

Harvard Law School Library

Bracton Online -- Latin

Volume 2, Page 19

Next

Go to Volume: Page:

INTRODUCTIO

Quæ sunt regi necessaria.

[003] IN rege qui recte regit necessaria sunt duo hæc, arma videlicet et leges,
[004] quibus utrumque tempus bellorum et pacis recte possit gubernari.
[005] Utrumque enim istorum alterius indiget auxilio, quo tam res militaris
[006] possit esse in tuto, quam ipsæ¹ leges armorum podio sint servatæ. Si autem
[007] arma defecerint contra hostes rebelles et² indomitos, sic erit regnum indefensum:
[008] si autem leges, sic exterminabitur iustitia, nec erit qui iustum
[009] faciat³ iudicium. Cum autem fere in omnibus regionibus utatur⁴ legibus et
[010] iure scripto, sola Anglia usa est in suis finibus iure non scripto et consuetudine.
[011] In ea quidem ex non scripto⁵ ius venit quod usus comprobavit. Sed
[012] non erit absurdum leges Anglicanas licet non scriptas leges appellare, cum
[013] legis vigorem habeat⁶ quidquid de consilio et consensu magnatum et rei
[014] publicæ communi sponsione, auctoritate regis sive principis præcedente,
[015] iuste fuerit definitum et approbatum. Sunt etiam⁷ in Anglia consuetudines
[016] plures et diversæ secundum diversitatem locorum. Habent enim Anglici
[017] plura ex consuetudine quæ non habent ex lege, sicut in diversis comitatibus,
[018] civitatibus, burgis et villis, ubi semper inquirendum erit quæ sit illius loci
[019] consuetudo et qualiter utantur consuetudine qui consuetudines allegant.

Si insipiens et indoctus cathedram iudicandi ascenderit.

[021] CUM autem huiusmodi leges et consuetudines per insipientes⁸ et minus
[022] doctos, qui cathedram iudicandi ascendunt antequam leges didicerint,⁹
[023] sæpius trahantur ad abusum, et qui stant in dubiis et in¹⁰ opinionibus et¹¹
[024] multotiens pervertuntur a maioribus, qui potius proprio arbitrio quam
[025] legum auctoritate causas decidunt, ad instructionem saltem minorum ego,
[026] Henricus de Brattone,¹² animum erexi ad vetera¹³ iudicia iustorum, perscrutando¹⁴
[027] diligenter ¹⁵ non sine vigiliis et labore, facta ipsorum, consilia
[028] et responsa, et quidquid inde nota dignum inveni in unam summam redigendo
[029] sub ordine titulorum et paragraphorum, sine præiudicio melioris
[030] sententiæ, compilavi, scripturæ suffragio perpetuæ memoriæ commen-

Notes

1. illæ, MG, CM.

2. Om., OB, MA, Y.

3. facit, MA, MG, CM.

4. utantur, V, MB.

5. non ex scripto, OB, MA, MB.

6. habeant, MA, MG, CM, Y, HB.

7. autem, MG, CM, V, HB.

8. incipientes, MA, OC.

9. legem didiscerint, OB; didiscerint, OC; addiscerint, MA; dididiscerint, MB.

10. Om., CE, MA.

11. Om., V, MG, HB, OC.

12. ego H. de Brattone, LG; ego H. de Bractone talis, OB; ego (+ H.) talis, MC; ego talis H., HA; ego talis, MSS. gen.

13. cetera, MG, CM.

14. perscrutanda, MG, V.

15. Om., MG, CM.