Untitled Document
Bio-Bibliographical Guide to Medieval and Early Modern Jurists

Ames Projects

Click on image for more information

 

 

Report No. r213

Franciscus Zabarella

1360–1417

 

Alternative Names

Zabarella; Francesco (LC); Franciscus de Zabarellis

 

Biography/Description

Born at Padua in 1360, Zabarella studied at Bologna under Laurentius de Pinu, Andrea da San Gerolamo and Johannes de Legnano. He took the examinations in canon law there in 1382 and moved to Florence, where he received the doctorate utriusque iuris in 1385. In 1391, Zabarella moved back to Padua to teach law until 1410. His most important student was Panormitanus. Zabarella was made archpriest at the cathedral of Padua in 1398 and bishop of Florence in 1410. In 1411, he was elevated to the cardinalate by the antipope John XXIII, despite the fact that he never seems to have advanced beyond minor orders. Zabarella was one of the most important advocates of the conciliar movement and played a prominent role during the council of Constance. He died there in 1417 from an outbreak of plague, amid rumors of his impending election to the Papacy. When hearing of his death, the Emperor Sigismund is said to have declared, ‘Hodie mortuus est papa’. He was buried in the cathedral of Padua.

Zabarella wrote an extensive commentary on the Clementines and a shorter one on the Decretales. He also wrote a number of repetitiones and consilia. One part of his commentary on the decretales consisted of a treatise on the Schism which mustered legal arguments in favor of the Council. Zabarella is perhaps best remembered as the canonist who crafted a legal basis for conciliar authority.

 

Entry by: KP rev BP 2015

 

Text(s)

 
No. 01

Commentaria in Decretales.

 
No. 01a

In primum librum. (X 1).

 
No. 01b

In secundum librum. (X 2).

 
No. 01c

In tertium librum. (X 3).

 
No. 01d

In quartum librum. (X 4).

 
No. 01e

In quintum librum. (X 5).

 
No. 01f

In primam partem Decretalium.

 
No. 02

Repetitiones in decretales.

 
No. 02a

Repetitio in cap. ‘Licet’, tit. ‘De electione’. cf. Tractatus de scismatibus.

 
No. 02b

Repetitio in cap. ‘Perpendimus’, tit. ‘De sententia excommunicationis’. (X 5.39.23).

 
No. 03

Lectura in cap. ‘Ut animarum’, ‘De constitutionibus’. (VI. 1.2.2).

 
No. 04

Lectura in constitutiones Clementinas.

 
No. 05

Tractatus de schismatibus authoritate imperatoris tollendis. Also known as the De unione ecclesie.

 
No. 06

Consilia.

 
No. 07

De horis canonicis.

 
No. 08

De modo studendi in iure.

 
No. 09

Quaestiones.

 
No. 10

Tractatus. (?).

 

Text(s) – Manuscripts

No. 01a

In primum librum.

 
Manuscript

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 2254

 
 

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 2255

 
 

Padova, Bibl. Cap. C.22

 
 

Padova, Bibl. Cap. D.12

 
No. 01b

In secundum librum.

 
Manuscript

Final Version

 
 

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 2256

 
 

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 2257

 
 

Padova, Bibl. Cap. B.5

 
 

Padova, Bibl. Cap. D.13

 
 

Wien, ÖNB 5019

 
No. 01c

In tertium librum.

 
Manuscript

r213Txt01cBruxelles/Brussel, Bibl. Royale II.1429 (Final version?)

 
 

Padova, Bibl. Cap. D.13

 
 

Padova, Bibl. Cap. D.16

 
No. 01d

In quartum librum.

 
Manuscript

Final version

 
 

Città del Vaticano, BAV Ross. lat. 564

 
 

Padova, Bibl. Cap. D 14

 
 

Graz, Universitätsbibl. 728

 
 

Leipzig, Universitätsbibl. 1053

 
 

Ottobeuren, Bibl. Abtei O.56

 
 

Sankt Gallen, Stiftsbibl. 741

 
 

Seitenstetten, Stiftsbibl. 2

 
 

Toledo, Bibl. Catedral 16–12

 
 

Venezia, BN lat. IV 36 (2507)

 
 

Venezia, BN lat. IV 31 (2647)

 
No. 01e

In quintum librum.

 
Manuscript

Final version

 
 

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 2258

 
 

Seitenstetten, Stiftsbibl. 2

 
 

Venezia, BN lat. IV 32 [2648]

 
 

Venezia, BN lat. IV 33 [2432]

 
No. 01f

In primam partem Decretalium.

 
Manuscript

Dillingen an der Donau, Studienbibl. XV.9

 
No. 02b

Repetitio in cap. ‘Perpendimus’, tit. ‘De sententia excommunicationis’.

 
Manuscript

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 5925, fol. 50ra–65rb

 
 

Graz, Universitätsbibl. 1294

 
 

Nürnberg, Stadtbibl. Cent. VI.7

 
No. 04

Lectura in constitutiones Clementinas.

 
Manuscript

r213Txt04Coimbra, Bibl. Univ. 724 (View online. My thanks to Professor José Domingues)

 
 

Torino, BN Universitaria I.I.13

 
No. 05

Tractatus de schismatibus authoritate imperatoris tollendis.

 
Manuscript

Bologna, Arch. Stato Riform. dello Studio, provv., decreti, notizie (no number)

 
No. 06

Consilia.

 
Manuscript

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 10962

 
 

Città del Vaticano, BAV Vat. lat. 11605

 
 

El Escorial, Bibl. San Lorenzo d.II.7

 
 

Firenze, BN Magliab. XXIX. 172

 
 

r213Txt06Ravenna, Bibl. Classense 485 (Vol. III, V, VII)

 
No. 10

Tractatus.

 
Manuscript

Genova, Bibl. Congregazione dei missionari 55

 

Text(s) – Early Printed Editions

No. 01a

In primum librum.

 
Early Printed Editions

Final Version.

 
 

Venezia, 1502.

 
 

Lyon, 1518.

 
 

Lyon, 1557-58.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 01b

In secundum librum.

 
Early Printed Editions

First Version.

 
 

Venezia, 1502.

 
 

Lyon, 1517-18.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 01c

In tertium librum.

 
Early Printed Editions

Final Version.

 
 

Venezia, 1502.

 
 

Venezia, 1518.

 
 

Lyon, 1557-58.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 01d

In quartum librum.

 
Early Printed Editions

First Version.

 
 

Venezia, 1502.

 
 

Lyon, 1517.

 
 

Lyon, 1557-58.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 01e

In quintum librum.

 
Early Printed Editions

Venezia, 1502.

 
 

Lyon, 1517.

 
 

Lyon, 1557-58.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 02b

Repetitio in cap. ‘Perpendimus’, tit. ‘De sententia excommunicationis’.

 
Early Printed Editions

Bologna, 1499 (Hain 16261).

 
 

Venezia, 1502.

 
 

Lyon, 1517.

 
 

Lyon, 1557-58.

 
 

Venezia, 1602.

 
No. 03

Lectura in cap. ‘Ut animarum’, ‘De constitutionibus’.

 
Early Printed Editions

Repetitiones. Venezia, 1587, 5.fol. 43r-45v.

 
 

Repetitiones. Köln, 1618, 5.43r-45v.

 
No. 04

Lectura in constitutiones Clementinas.

 
Early Printed Editions

Roma, 1477 (Hain 16251).

 
 

Venezia, 1481 (Hain 16252).

 
 

Venezia, 1487 (Hain 16253).

 
 

Torino, 1492 (Hain 16256).

 
 

Venezia, 1498 (Hain 16254).

 
 

Lyon, 1498 (Hain 15257).

 
 

Venezia, 1499 (Hain 16255).

 
 

Napoli, s.a. (Hain 16250).

 
No. 05

Tractatus de schismatibus authoritate imperatoris tollendis.

 
Early Printed Editions

First Version.

 
 

See editions of Consilia, n. 150.

 
 

Final Version.

 
 

Strasbourg, 1545. Appears as the repetitio on cap. Licet, tit. De electione et electi potestati (X 1.6.6).

 
 

De iurisdictione, autoritate et praeminentia imperiali. Basel: S. Schard, 1566, 688-711.

 
 

De iurisdictione, autoritate et praeminentia imperiali. Basel: S. Schard, 1587, 688-711.

 
 

Villa Sanvicentina, 1607. Appears as the repetitio on cap. Licet, tit. De electione et electi potestati (X 1.6.6).

 
 

s.l., 1608. Appears as the repetitio on cap. Licet, tit. De electione et electi potestati (X 1.6.6).

 
 

Strasbourg, 1609. Appears as the repetitio on cap. Licet, tit. De electione et electi potestati (X 1.6.6).

 
 

Syntagma tractatuum de imperiali iurisdictione. Strasbourg: S.Schard, 1609, 235-47.

 
 

Historie sui temporis. Strasbourg: Theodoricus a Niem, 1609, 535-70.

 
 

Sylloge historico-politico-ecclesiastico. Strasbourg: S.Schard, 1618, 235.

 
 

Historie sui temporis. Strasbourg: Theodoricus a Niem, 1629, 535-70.

 
No. 06

Consilia.

 
Early Printed Editions

Pescia, 1490 (Hain 16258).

 
 

Pescia, 1495 (Hain 16259).

 
 

Milano, 1496 (Hain 16260).

 
No. 07

De horis canonicis.

 
Early Printed Editions

 
No. 08

De modo studendi in iure.

 
Early Printed Editions

 
No. 09

Quaestiones.

 
Early Printed Editions

s.l., s.a. (Hain 16262).

 

Text(s) – Modern Editions

No. 05

Tractatus de schismatibus authoritate imperatoris tollendis.

 
Modern Editions

Ed. C. Mesini in Apollinaris, 39 (1966) 134–57.

 
No. 06

Consilia.

 
Modern Editions

Ed. R. Creytens in ‘Un Consilium de François Zabarella et de Jacques de Piémont relative aux observances dominicaines’, Archivum Fratrum Praedicatorum, 22 (1952) 346–80.

 
No. 07

De horis canonicis.

 
Modern Editions

Ed. V. Ludwig in ‘Ein neuaufgefunderTraktat Franz Zabarellas “De horis canonicis”,’, Jahrbuch des Stiftes Klosterneuberg, 3 (1910) 139–78.

 
No. 08

De modo studendi in iure.

 
Modern Editions

Ed. T. Morrissey in ‘The Art of Teaching and Learning Law: A Late Medieval Tract’, History of Universities, 8 (1989) 28–74.

 

Literature

P. Alexandrowicz , ‘Leges non dedignantur sacros canones imitari: Canonical Reinterpretation of Justinian’s Novel 83.1 (=Authen. 6.12.1) in Lucius III’s Decretals ’, BMCL, 35 (2018) 193–210.

O. Condorelli, ‘Antonio da Budrio e le dottrine conciliari al tempo del concilio di Pisa’, RIDC, 27 (2016) 80, 102, 148, 154.

R. Domingo, ‘Francisco Zabarella’, in Juristas universales 1.537–9.

M. Decaluwé, ‘Three Ways to Read the Constance Decree Haec sancta 1415): Francis Zabarella, Jean Gerson and the traditional papal view of general councils’, The Church, the Councils, and Reform: The Legacy of the Fifteenth Century, G. Christianson and T. Izbicki, ed. (Washington DC 2008) 122–139.

B. David, ‘Sites of Confluence: The Master of the Yates Thompson Divine Comedy,’, Tributes to Jonathan J.G. Alexander: The Making and Meaning of Illuminated Medieval & Renaissance Manuscripts, Art & Architecture, S. L’Engle and G. Guest, ed. (London 2006) 21–32.

M. Fois, ‘L’ecclesiologia del conciliarismo’, AHP, 42 (2004) 9–26.

T. Morrissey, ‘Canonists in Crises ca. 1400-1450: Pisa, Constance, Basel’, Nicholas of Cusa and His Age: Intellect and Spirituality. Essays Dedicated to the Memory of F. Edward Cranz, Thomas P. McTighe and Charles Trinkaus, T. Izbicki and C. Bellitto, ed. (Studies in the History of Christian Thought, 105; Leiden 2002) 63–75.

D. Girgensohn, ‘Vom Widerstandsrecht gegen den bischöflichen Stadtherrn. Ein Consilium Francesco Zabarellas für die Bürger von Trient 1407)’, ZRG Kan. Abt., 118 (2001) 306–385.

T. Morrissey, ‘Peter of Candia at Padua and Venice in March 1406’, Reform and Renewal in the Middle Ages and the Renaissance: Studies in Honor of Louis Pascoe, S.J., T. Izbicki, ed. (Studies in the History of Christian Thought, 96; Leiden 2000) 155–173.

T. Morrissey, ‘Ein unruhiges Leben: Franciscus Zabarella an der Universität von Padua (1390-1410). Die Welt, die Nikolaus von Kues vorfand’, Mitteilungen und Forschungsbeiträge der Cusanus-Gesellschaft, 24 (1998) 5–40.

T. Morrissey, ‘Ecce sacerdos magnus: On Welcoming a New Bishop. Three Addresses for Bishops of Padua by Franciscus Zabarella’, Nicholas of Cusa on Christ and the Church: Essays in Memory of Chandler McCuskey Brooks for the American Cusanus Society, G. Christianson and T. Izbicki, ed. (Studies in the History of Christian Thought, 71; Leiden 1996) 57–70.

E. Necchi, ‘Le iscrizioni padovane per Francesco Zabarella’, Patavium: Rivista veneta di scienze dell’antichità e dell’Alto Medioevo, 3 (1996) 101–110.

D. Girgensohn, ‘Francesco Zabarella da Padova. Dottrina e attivà politica di un professore di diritto durante il grande scisma d’Occidente’, Quaderni per la storia dell’Università di Padova (1993, 1994) 1–48.

D. Girgensohn, ‘Francesco Zabarella aus Padua. Gelehrsamkeit und Politik zur Zeit des großen abendländischen Schismas’, ZRG Kan. Abt., 79 (1993) 232–277.

T. Morrissey, ‘The Art of Teaching and Learning Law: A Late Medieval Tract’, History of Universities, 8 (1989) 28–74.

A. Belloni, Professori giuristi 204–208.

S. Kuttner, ‘Francesco Zabarella’s Commentary on the Decretals: note on the editions and the Vatican Manuscripts’, BMCL, 16 (1986) 97–101. Reprinted in: idem, Studies in the History of Medieval Canon Law (Aldershot 1990).

T. Morrissey, ‘The Crisis of Authority at the End of the Fourteenth Century: A Canonist’s Response’, Mediaevalia: A Journal of Mediaeval Studies, 9 (1986) 251–267.

T. Morrissey, ‘Cardinal Franciscus Zabarella (1360-1417) as a Canonist and the Crisis of His Age: Schism and the Council of Constance’, ZKG, 96 (1985) 196–208.

T. Morrissey, ‘The Call for Unity at the Council of Constance: Sermons and Adresses of Cardinal Zabarella, 1415–1417’, Church History: Studies in Christianity and Culture, 53 (1984) 307–18.

T. Morrissey, ‘Emperor-elect Sigismund, Cardinal Zabarella, and the Council of Constance’, CHR, 69 (1983) 353–370.

G. Piaia, ‘La fondazione filosofica della teoria conciliare in Francesco Zabarella’, Scienza e filosofia all’Università di Padova nel Quattrocento (Padova 1983) 431–61.

T. Morrissey, ‘The sun and moon image: A late medieval critic’, The Jurist, 42 (1982) 170–79.

F. Oakley, ‘Pseudo-Zabarella’s Capitula agendorum: An Old Case Reopened’, Annuarium historiae conciliorum, 14 (1982) 111–123.

T. Morrissey, ‘Franciscus Zabarella (1360–1417): Papacy, Community, and Limitations upon Authority’, Reform and Authority in the Medieval and Reformation Church, G. F. Lytle, ed. (Washington DC 1981) 37–54.

T. Morrissey, ‘The decree “Haec Sancta” and Cardinal Zabarella: His Role in its Formulation and Interpretation’, AHC, 10 (1978) 145–76.

T. Morrissey, ‘Cardinal Zabarella on Papal and Episcopal Authority’, Proceedings of the Patristic, Medieval and Renaissance Conference (1976) 39–52.

T. Morrissey, ‘The Art of Teaching Law: The Manuscripts of a Tract by Franciscus Zabarella (1360–1417)’, BMCL, 4 (1974) 78–79.

A. Sottili, ‘La questione ciceroniana in una lettera di Francesco Zabarella a Francesco Petrarca’, Quaderni per la storia dell’Università di Padova (1974) 25–57.

T. Morrissey, Franciscus de Zabarellis (1360-1417) and the Conciliarist Traditions (Ph.D. Diss. Cornell University; Ithaca 1973).

D. Maffei, ‘Un magistrato del Quattrocento, Pier Filippo Martorelli da Spoleto, e l’edizione principe della “Lectura clementinarum” di Francesco Zabarella’, SG, 13 (1967) 110–28.

F. Merzbacher, ‘Die ekklesiologische Konzeption des Kardinals Francesco Zabarella (1360–1417)’, Festschrift Karl Pivec, A. Haidacher and H. Mayer, ed. (Innsbruck 1966) 279–87.

T. Sartore, ‘Un discorso inedito di Francesco Zabarella a Bonifacio IX sull’autorità del papa’, RISC, 20 (1966) 375–88.

B. Tierney, Foundations of the Conciliar Theory (Cambridge 1955) 220–237.

R. Creytens, ‘Un “consilium” de François Zabarella et de Jacques de Piemont relativ aux observances dominicaines’, Archivum fratrum predicatorum, 22 (1952) 346–80.

W. Ullmann, The Origins of the Great Schism (London 1948) 191–237.

G. Zonta, Francesco Zabarella (1360–1417) (Padova 1915).

V. Ludwig, ‘Ein neuaufgefundener Traktat Franz Zabarellas “De horis canonicis”,’, Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg, 3 (1910) 139–78.

A. Zardo, ‘Francesco Zabarella a Firenze (il Cardinale Fiorentino)’, Archivio Storico Italiano, ser. 5, 22 (1898) 1–22.

A. Kneer, Kardinal Zabarella. Ein Betrag zur Geschichte des grossen abendländischen Schismas (Münster 1891).

J. von Schulte, QL 2.283–85.